اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) یک اختلال روانشناسی است که ابتدا در کودکی ظاهر می شود و بر عملکرد کودک در سه حوزه بی توجهی، پرتحرکی و تکانشگری تاثیر می گذارد. حدود 60_50 درصد کودکانی که دچار این اختلال هستند، نشانه های آن را در بزرگسالی نیز نشان می دهند و تخمین زده می شود که حدود چهار درصد جمعیت بزرگسالان به ADHD مبتلا می شوند. بزرگسالان مبتلا به ADHD نقایصی در خودتنظیمی و خودانگیزشی دارند که به اختلال در تمرکز، به تعویق انداختن کارها و اختلال در سازمان دهی و اولویت بندی امور منجر می شود، در حالی که توانایی یادگیری و هوش کلی آنها با افراد غیر مبتلا تفاوتی ندارد. این مسائل سبب بروز آثار مخربی در اشتغال، تحصیلات و روابط میان فردی این افراد می شود. برخی از این بیماران دچار سوءمصرف مواد یا وابستگی به مواد، افسردگی اضطراب و سایر اختلالات می شوند. از نظر بالینی، به تعویق انداختن کارها، بلاتکلیفی، مشکل در یادآوری مدیریت ضعیف زمان، پرهیز از شغل و وظایفی که نیازمند تمرکز است، اشکال در شروع ادامه و اتمام کارها و اشکال در انتقال توجه از کاری به کار دیگر در این افراد مشخص است.

چهار ابزار خودگزارش دهی برای غربالگری ADHD وجود دارد که شامل مقیاس خودگزارشی ADHD بزرگسالان کانرز (CAARS–S:SV)، مقیاس رتبه بندی وندر، چک لیست علائم Copeland و مقیاس بران می باشد. به غیر از تست کانرز دیگر ابزارهای غربالگری عموماً برای اهداف تشخیصی استفاده نمی شوند، زیرا بی توجهی، تکانشگری و خلق و خوی ناپایدار از ویژگی های چندین بیماری روانی دیگر نیز است. فرم های غربالگری زمانی موثر واقع می شوند که تنها به بررسی علائم اختصاصی ADHD بپردازند.

تست تشخیص بیش فعالی بزرگسالان کانرز CAARS

مقیاس ارزیابی اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی بزرگسالان کار نخستین بار، در سال 1969، برای بررسی دارویی کودکان هایپرکینتیک به کار رفت و بعدها خلاصه تر و اجرای آن آسان تر شد. پژوهش های زیادی نشان دادند این مقایس ویژگی های روانسنجی مناسبی دارد. برای ارزیابی نشانه های بیش فعالی و تکانشگری و اختلال توجه و تمرکز در بزرگسالان طراحی شده و به دو شکل خودگزارشی و ارزیابی مشاهده گر در دسترس است. این ابزار نشانه های ADHD را با ملاک های منطبق با DSM5 می سنجد و یک ادغام منحصر به فرد از دانش، مهارت بالینی و فنون روانسنجی است.

• از نقاط قوت این ابزار آن است که برپایه جامعه آماری بزرگ طراحی شده است.
• پایایی بازآزمایی و همسانی درونی پرسشنامه مناسب و همبستگی میان گویه ها رضایت بخش بوده است.
• نسخه ی طولانی مقایس ارزیابی اختلال نقص توجه/بیش فعالی بزرگسالی کانرز اطلاعات بیشتر و جامع تری در اختیار افراد قرار می دهد.

CAARS مجموعه ای از پرسشنامه های خودگزارشی راحت و ابزارهای دارای درجه مشاهده است که برای ارزیابی علائم مربوط به ADHD در بزرگسالان طراحی شده است.

فرم بلند مقایس خودگزارش دهی CAARS دارای 66 سوال است و شامل 9 مقیاس مشتق شده تجربی است که برای ارزیابی طیف وسیعی از رفتارهای مشکل زا مورد استفاده قرار می گیرد:

• مشکلات حافظه و توجه
• تکانشگری/ضعف هیجانی
• بیش فعالی/بی قراری
• مشکلات خودپنداره

شاخص هایی که تست بیش فعالی به ما می دهد

• اندازه گیری مقیاس های DSM-5: این تست به ارزیابی علائم نقص توجه، بیش فعالی و تکانشگری و علائم کلی ADHD بر اساس نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی می پردازد.
• شاخص ADHD: این پرسشنامه 12 آیتم را شامل می شود که به شناسایی پاسخ دهندگانی که ممکن است به ارزیابی بالینی دقیق تری نیاز داشته باشند، کمک می کند
• شاخص ناسازگاری: این پرسشنامه به شناسایی پاسخ های تصادفی یا آن هایی که از روی بی دقتی انتخاب شده اند، کمک می کند.

خرده مقیاس های پرسشنامه

• مشکلات حافظه و توجه: فردی که در این مقیاس نمره ی بالاتر از نرم جامعه کسب می کند، مشکل تمرکز، مشکل در برنامه ریزی یا تکمیل وظایف، فراموشی، حواس پرتی، شلختگی را تجربه می کند.
• بیش فعالی و بی قراری: کسب نمره ی بالا در این خرده مقیاس به منزله ی مشکلات شغلی در انجام وظیفه یکسان برای مدت زمان طولانی، احساس بیقراری بیش از دیگران می باشد.
• تکانشگری/ضعف هیجانی: فردی که نمره ی بالایی در این خرده مقیاس کسب می کند، به این معنا است که رفتارهای تکانشی را بیش از دیگران از خود بروز می دهد، تحمل کمی دارد. ناامیدی، تغییرات مکرر خلق و خو، احساس خشم و تحریک پذیری از دیگر ویژگی های این خرده مقیاس است.
• مشکلات خودپنداره: مشکلات این خرده مقیاس شامل روابط اجتماعی ضعیف، عزت نفس و اعتماد به نفس پایین می باشد.
• علائم بی توجهی DSM-5: طبق نسخه ی پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌ های روانی، فردی که در این خرده مقیاس نمره ی بالایی کسب کند، معمولا به جزئیات توجه نشان نمی دهد، نمی تواند توجه خود به کارهای جدی یا فعالیت های تفریحی را حفظ کند، وقتی کسی مستقیما با او حرف می زند معمولا به نظر می رسد که گوش نمی دهد، معمولا نمی تواند گام به گام و طبق دستورالعمل ها پیش برود، معمولا نمی تواند کارها و فعالیت های خود را سازماندهی کند و به آنها نظم دهد، معمولا از انجام دادن کارهایی که به تلاش ذهنی مستمر نیاز دارند اجتناب می کند، لوازم ضروری برای انجام دادن تکالیف یا کارهای مختلف را گم می کند، محرک های مزاحم و بی اهمیت معمولا حواس او را به آسانی پرت می کند و کارهای روزمره خود را معمولا فراموش می کند.
• علائم تکانشگری و بیش فعالی DSM-5: اين مولفه به معنای بيقراری و تحرک بيش از حد است. فرد نمی تواند به مدت نسبتا طولانی در یک حالت بماند (آرام بنشيند و يا بايستد) و زياد حرف می زند. مجال صحبت به ديگران نمی دهد. خلق و خوی متغيری دارد. اگر در جمع حضور يابد با حركات اضافی و رفت و آمد بی مورد باعث برهم خوردن نظم و سلب آسايش ديگران مي شود.
• علائم کلی ADHD با توجه به DSM-5: فردی که نمره ی بالایی کسب کند، معیارهای نوع بیش فعالی و نوع بی توجهی را با هم دارد.
• شاخص ADHD: این خرده مقیاس، افرادی را که در معرض ابتلا به ADHD هستند را شناسایی می کند.